در حال حاضر گاز طبیعی به عنوان سومین منبع انرژی در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابر اکثر پیش­بینی­های مراکز معتبر انرژی دنیا، گاز طبیعی تا سال۲۰۴۰ پس از انرژی­های تجدیدپذیر، به عنوان سوختی پاک و ارزان، بیش­ترین رشد تقاضا را در بین سایر منابع اولیه انرژی خواهد داشت؛ تا جایی­که بسیاری از کارشناسان قرن حاضر را “قرن گاز” می­نامند. در حوزه انرژی ایران نیز گاز طبیعی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که اولا ایران در جایگاه نخست دارندگان گاز جهان قرار دارد و ثانیا سهم عمده سبد مصرف انرژی کشور (بیش از ۷۰%) نیز متعلق به گاز است. یکی از مصارف گاز که با توجه به پتانسیل کشور در این حوزه همواره از حیث مزایای اقتصادی و ژئوپلتیکی مورد توجه بوده است؛ صادرات گاز و در مفهومی کلان‌تر، “تجارت گاز” است.

از انجا که انرژی به عنوان یکی از زیرساخت‌های اصلی توسعه هر کشور مورد توجه است؛ در بسیاری از موارد، امنیت تامین انرژی یکی از مولفه‌های امنیت ملی هر کشور محسوب می‌شود. بنابراین تجارت نفت و گاز همواره با مسائل سیاسی-امنیتی- دفاعی کشورها در حوزه بین الملل گره خورده است. از آنجا که در سال‌های آینده کشور با مازاد گاز تولیدی مواجه خواهد بود و به صادرات گاز روی خواهد آورد و از طرف دیگر تجارت گاز علاوه بر مسائل اقتصادی به شدت بر روی مباحث امنیت ملی کشور نیز اثرگذار است؛ لازم است راهبرد مطلوب کشور در این حوزه به نحوی تعیین شود که منافع ملی کشور را به صورت حداکثری تضمین نماید. به منظور تعیین راهبرد کلان کشور در حوزه تجارت گاز نیز ضروری است راهبرد دیگر بازیگران اثرگذار بر این بازار نظیر روسیه، امریکا، چین، اروپا و کشورهای منطقه مشخص و به صورت مستمر رصد شود.

در این پژوهش تنها راهبرد امریکا در حوزه تجارت گاز مورد بررسی قرار گرفته است. این کشور همزمان با تلاش برای کاهش وابستگی خود به واردات نفت و در راستای راهبرد کلان “استقلال انرژی” همواره به دنبال تامین گاز خود در داخل و یا از کشورهای امریکای شمالی بوده است. اما پس از انقلاب “شیل‌ها” در نیمه دهه ابتدایی قرن بیست و یکم، تولید گاز امریکا به شدت افزایش یافت. همزمان با تبدیل شدن امریکا از یک واردکننده خالص به یک صادرکننده خالص گاز در دهه حاضر، راهبرد تجارت گاز این کشور مورد توجه اتاق فکرها و حکمرانان این کشور در قوه مجریه و مقننه قرار گرفت که در پژوهش حاضر بدان پرداخته خواهد شد. اهمیت بررسی راهبرد امریکا در حوزه تجارت گاز نیز از آن جهت است که اولا این کشور در حال تبدیل شدن به یک صادرکننده بزرگ و تاثیرگذار بر بازار گاز جهان است؛ ثانیا به دلیل قدرت سیاسی امریکا در حوزه بین الملل، امکان همراه کرده دیگر کشورها با راهبردهای این کشور وجود دارد و ثالثا راهبرد این کشور در این حوزه کاملا برخلاف منافع ملی ایران تعریف شده است.

در این گزارش ابتدا اسناد بالادستی کشور که مرتبط با تجارت گاز هستند؛ ارائه می‌شود. در بخش بعدی، وضعیت کلی بازار گاز جهان از حیث آمار تولید، مصرف و تجارت گاز، سهم روش‌های مختلف تجارت گاز، پیش‌بینی‌های مربوط به مصارف گاز در سال‌های آینده ارائه خواهد شد. همچنین مکانیزم کلی قراردادهای فعلی بازار گاز جهان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه دو راهبرد اصلی امریکا در بازار گاز جهان شامل “افزایش تجارت ال.ان.جی و «جهانی شدن» بازار گاز” و “جلوگیری و کاهش وابستگی کشورها به تامین گاز از ایران و روسیه” مورد بررسی قرار می گیرد.

راهبرد اول این کشور “جهانی کردن” بازار گاز از طریق افزایش تجارت ال.ان.جی است. در این راهبرد امریکا به دنبال آنست که با افزایش تجارت ال.ان.جی در جهان، بازار گاز را از حالت منطقه‌ای به سمت بازار یکپارچه “جهانی” سوق دهد. در اینجا با استناد به گزارش‌های معتبر اتاق فکرها دیگر گزارش‌های منتشر شده از سوی حاکمیت امریکا و همچنین اظهار نظر افراد موثر در این حوزه، وجود و پیگیری این راهبرد در امریکا اثبات می‌شود. راهبرد دوم امریکا در حوزه تجارت گاز “حذف و کاهش وابستگی کشورها به تامین گاز از ایران و روسیه” است. این راهبرد از زمان شوروی سابق (خط لوله برادری) وجود داشته است و در مورد بسیاری از پروژه‌های انتقال گاز با خط لوله از ایران و روسیه به دیگر کشورها اعمال شده است. در این قسمت نیز با بررسی تاریخی برخی از این مثال‌ها از جمله خط لوله صلح، واکنش به قطعی گاز صادراتی روسیه به اوکراین در سال‌های ۲۰۰۶ و خط لوله کریدور جنوبی، این گزاره اثبات می‌شود که امریکا علاقه‌مند است کمترین میزان وابستگی کشورهای دیگر به واردات گاز از ایران و روسیه وجود داشته باشد. در نهایت در بخش جمع بندی اثرات راهبرد امریکا در این حوزه بر امنیت ملی ج.ا.ا آورده شده و پیشنهادهایی برای کشور ارائه شده است.